1. Budowa i funkcjonowanie układu odpornościowego
0 60 speciālā zīme olafhajdasz
jautājums  |
atbilde |
|||
|---|---|---|---|---|
|
antygeny -
|
najczęściej białka lub polisacharydy znajdujące się na powierzchni mikroorganizmów chorobotwórczych, które wtargnęły do organizmu wraz z wdychanym powietrzem, pobranym pokarmem, wodą lub przez uszkodzoną skórę mogą nimi też być toksyny wydzielane przez bakterie, grzyby lub pasożyty. Są rozpoznawane przez układ odpornościowy jako obce i wywołują odpowiedź immunologiczną organizmu
|
|||
|
odporność -
|
niewrażliwość organizmu na działanie drobnoustrojów chorobotwórczych lub innych toksyn
|
|||
|
tkanki i narządy układu odpornościowego:
|
grasica, szpik kostny czerwony, migdałki, węzły chłonne, śledziona, kępki Peyera
|
|||
|
komórki biorące udział w reakcjach odpornościowych:
|
limfocyty B, limfocyty Tc (cytotoksyczne), Ts (supresorowe), Th (pomocnicze, helper), komórki NK, makrofagi, granulocyty, komórki tuczne (mastocyty), komórki dendrytyczne
|
|||
|
cząsteczki uczestniczące w reakcjach odpornościowych:
|
przeciwciała (immunoglobuliny) - IgG, IgA, IgM, IgD, IgE; układ dopełniacza, cytokiny - interleukiny, interferony, chemokiny
|
|||
|
grasica -
|
miejsce dojrzewania limfocytów T oraz eliminacji tych limfocytów T, które mają nieprawidłowo wykształcone receptory na powierzchni błony
|
|||
|
szpik kostny czerwony -
|
powstają w nim wszystkie limfocyty, dojrzewają limfocyty B oraz są usuwane limfocyty nieprawidłowo wykształcone i uszkodzone
|
|||
|
migdałki -
|
odgrywają istotną rolę w obronie organizmu przed zakażeniem drogą pokarmową i oddechową. Są miejscem zatrzymywania, a także namnażania się limfocytów
|
|||
|
węzły chłonne -
|
następuje filtracja limfy i zatrzymywanie patogenów. Namnażają się w nich limfocyty B i T, a limfocyty B wytwarzają tam również przeciwciała
|
|||
|
śledziona -
|
miejsce reakcji odpornościowych przeciwko obcym cząsteczkom, które znalazły się we krwi. Wytwarza limfocyty, uczestniczy w fagocytozie i niszczeniu zużytych krwinek białych, płytek krwi i prawdopodobnie również komórek nowotworowych
|
|||
|
kępki Peyera -
|
zachodzą reakcje odpornościowe przeciwko patogenom pojawiającym się w świetle jelita cienkiego uczestniczą one również w powstawaniu tolerancji na antygeny pokarmowe i florę bakteryjną
|
|||
|
limfocyty -
|
powstają w szpiku kostnym, następnie nabywają zdolność do odpowiedzi immunologicznej - kompetencję immunologiczną - w procesie nazywanym dojrzewaniem limfocytów polega ona na utworzeniu się na powierzchni limfocytów charakterystycznych receptorów, które rozmnażają antygeny - odbywa się w szpiku kostnym albo grasicy
|
|||
|
limfocyty B -
|
dojrzewają w szpiku kostnym, ich zadanie to wytwarzanie przeciwciał
|
|||
|
limfocyty T -
|
dojrzewają w grasicy. Rozpoznają antygeny, biorą udział w regulacji reakcji obronnej organizmu oraz niszczeniu patogenów
|
|||
|
limfocyty Tc (cytotoksyczne) -
|
dzięki obecności specjalnych receptorów rozpoznają komórki z obcym antygenem na powierzchni i niszczą je
|
|||
|
limfocyty Ts (supresorowe) -
|
hamują reakcje obronne organizmu (stanowią m.in. zabezpieczenie przed autoagresją, biorą udział w mechanizmach tolerancji na antygeny pokarmowe)
|
|||
|
limfocyty Th (pomocnicze, helper) -
|
wzmacniają odpowiedź immunologiczną organizmu
|
|||
|
komórki NK (natural killer) -
|
należą do limfocytów, odznaczają się zdolnością do niszczenia innych komórek organizmu np. zmienionych nowotworowo lub zainfekowanych wirusem
|
|||
|
makrofagi -
|
komórki powstające z monocytów, fagocytują patogeny na różnych etapach reakcji odpornościowej
|
|||
|
granulocyty obojętnochłonne i kwasochłonne -
|
biorą udział w fagocytozie - pochłaniają różne rodzaje antygenów
|
|||
|
granulocyty zasadochłonne -
|
magazynują i wydzielają m.in. histaminę - substancję, która zwiększa przepuszczalność naczyń co prowadzi do zaczerwienienia i obrzęku uszkodzonej tkanki (stanu zapalnego)
|
|||
|
komórki tuczne (mastocyty) -
|
komórki tkanki łącznej występujące w obrębie różnych narządów, wytwarzające i gromadzące m.in. histaminę odgrywają podobną rolę jak granulocyty zasadochłonne
|
|||
|
komórki dendrytyczne -
|
powstają w szpiku kostnym, podobnie jak komórki nerwowe mają wypustki - stąd ich nazwa
|
|||
|
komórki prezentujące antygeny (APC) -
|
limfocyty B, makrofagi, komórki dendrytyczne - pochłaniają antygeny, a następnie dzielą je za pomocą enzymów na fragmenty, które umieszczają na swojej powierzchni - w tej formie antygeny są rozróżniane przez limfocyty T
|
|||
|
przeciwciała (immunoglobuliny) -
|
wiążą antygeny, co umożliwia ich eliminację przez inne elementy układu odpornościowego
|
|||
|
IgG -
|
występują we krwi i tkankach, jako jedyne przenikają przez łożysko (chronią płód), są głównymi przeciwciałami biorącymi udział w reakcji odpornościowej
|
|||
|
IgA -
|
głównie w wydzielinach błon śluzowych (przewodu pokarmowego, dróg oddechowych, układu moczowo-płciowego), zapewniają ochronę w miejscu występowania
|
|||
|
IgM -
|
na powierzchni limfocytów B oraz we krwi, wydzielane we wczesnych stadiach reakcji odpornościowej organizmu, eliminują patogeny zanim zostaną wytworzone odpowiednie ilości IgG
|
|||
|
IgD -
|
na powierzchni limfocytów B, biorą udział w ich różnicowaniu
|
|||
|
IgE -
|
w tkankach, powodują uwalnianie histaminy z komórek tucznych, uczestniczą w zwalczaniu pasożytów oraz w reakcjach alergicznych
|
|||
|
układ dopełniacza -
|
tworzony przez zespół ok. 30 enzymów osocza krwi, wspomaga przeciwciała w zwalczaniu infekcji, jest aktywowany przez połączenie antygenu z przeciwciałem (IgG lub IgM)
|
|||
|
cytokiny -
|
różnorodne peptydy lub białka wytwarzane i wydzielane przez komórki układu odpornościowego, wpływają na wzrost, namnażanie i aktywowanie komórek uczestniczących w odpowiedzi immunologicznej
|
|||
|
interleukiny -
|
przekazują informacje między krwinkami białymi
|
|||
|
interferony -
|
zaangażowane w obronę przeciwwirusową
|
|||
|
chemokiny -
|
powodują przemieszczanie się leukocytów do miejsca zakażenia
|
|||
|
odporność nieswoista (wrodzona) -
|
jest obecna w chwili narodzin człowieka, wiąże się z występowaniem naturalnych barier obronnych, które ograniczają wnikanie czynników chorobotwórczych
|
|||
|
pierwsza linia obrony organizmu:
|
nieuszkodzona skóra, błona śluzowa przewodu pokarmowego, dróg oddechowych; niskie pH potu (5,5) i soku żołądkowego (1-2), ślina i łzy zawierające liozym; fizjologiczne odruchy obronne (kaszel, kichanie, wymioty), niektóre białka obecne we krwi i tkankach (układ dopełniacza, interferony)
|
|||
|
druga linia obrony organizmu:
|
-komórki żerne: makrofagi, granulocyty obojętnochłonne i kwasochłonne -komórki NK
|
|||
|
odporność swoista (nabyta) -
|
kształtuje się w trakcie życia osobniczego, odpowiedź immunologiczna w tym etapie odporności jest zawsze skierowana przeciwko konkretnym czynnikom chorobotwórczym, a jej uruchomienie wymaga czasu
|
|||
|
trzecia linia obrony organizmu:
|
-limfocyty B i wytwarzane przez nie przeciwciała -limfocyty T
|
|||
|
odpowiedź immunologiczna organizmu -
|
uruchomienie ciągu reakcji obronnych zmierzających do eliminacji antygenu
|
|||
|
odpowiedź typu humoralnego -
|
biorą udział przeciwciała obecne we krwi, limfie i płynach tkankowych oraz na powierzchni komórek
|
|||
|
odpowiedź typu komórkowego -
|
z antygenem reagują bezpośrednio komórki - limfocyty T
|
|||
|
przeciwciała (immunoglobuliny) -
|
białka wydzielane przez komórki plazmatyczne (pobudzone limfocyty B) w odpowiedzi na kontakt z antygenami, mające zdolność reagowania przeciw nim
|
|||
|
humoralna odpowiedź immunologiczna -
|
polega na produkcji przeciwciał, czyli cząsteczek, które łączą się z konkretnymi antygenami i w ten sposób doprowadzają do unieszkodliwienia patogenów
|
|||
|
komórkowa odpowiedź immunologiczna -
|
polega na niszczeniu komórek rozpoznawanych jako obce, czyli komórek zakażonych wirusami, komórek nowotworowych, przeszczepów i grzybów. Limfocyty Tc przylegają do takich komórek i wydzielają specjalne substancje powodujące ich śmierć martwe komórki są pochłaniane przez komórki żerne
|
|||
|
selekcja klonalna -
|
proces wyboru i namnażania określonego limfocytu
|
|||
|
komórki plazmatyczne -
|
powstają przez pobudzenie limfocytu B i jego różnicowanie, wydzielają przeciwciała, które stanowią wolną, krążącą w organizmie formę
|
|||
|
pamięć immunologiczna -
|
niektóre limfocyty T i B powstałe w wyniku pierwszego kontaktu z alergenem stają się komórkami pamięci dzięki nim odpowiedź immunologiczna na ponowny kontakt z antygenem jest szybsza i bardziej efektywna
|
|||
|
reakcja zapalna -
|
odpowiedź organizmu na infekcje lub uraz (mechaniczny albo chemiczny), należy do mechanizmów odporności nieswoistej podczas reakcji zapalnej dochodzi do wzmożonego wytwarzania wielu białek przez komórki różnych tkanek i uwalniania przez granulocyty zasadochłonne oraz komórki tuczne substancji, m.in. histaminy i prostglandyn reakcja zapalna objawia się zaczerwienieniem, bólem i obrzękiem w miejscu infekcji lub urazu oraz podwyższoną temperaturą, która może dotyczyć także całego organizmu; dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych i zwiększenia ich przepuszczalności
|
|||
|
autoantygeny -
|
antygeny własne organizmu, pełnią funkcję swoistych identyfikatorów - dzięki nim układ immunologiczny odróżnia komórki własne organizmu od obcych
|
|||
|
główny układ zgodności tkankowej (autoantygeny) -
|
zespół białek odpowiedzialny za prezentację antygenów limfocytom T, szczególnie ważne w medycynie i transplantologii, ponieważ odpowiedzialny jest za procesy odrzucania przeszczepu
|
|||
|
zgodność tkankowa -
|
jak najlepsze dopasowanie antygenów dawcy i biorcy przeszczepu
|
|||
|
odporność swoista czynna -
|
została samodzielnie wytwarzona przez organizm np. po przeszczepieniu lub przebytej chorobie
|
|||
|
odporność swoista bierna -
|
nabyta przez wprowadzenie do organizmu gotowych przeciwciał skierowanych przeciwko konkretnym antygenom np. mleko w czasie karmienia, surowica odpornościowa
|
|||
|
surowica odpornościowa -
|
płynna część krwi pozbawiona krwinek, płytek krwi, fibrynogenu oraz czynników krzepnięcia, zawierająca dużą ilość przeciwciał, otrzymana w wyniku uodpornienie organizmu określonym antygenem
|
|||
|
pierwotna odpowiedź immunologiczna -
|
mechanizmy odpornościowe podczas pierwszego kontaktu z patogenem
|
|||
|
pamięć immunologiczna -
|
limfocyty T i B (komórki pamięci) oraz przeciwciała pozostałe w organizmie po zwalczeniu patogenu. Dzięki niej przy kolejnym kontakcie z tym antygenem reakcja obronna jest szybsza i znacznie silniejsza, często również przebiega bez objawów
|
|||
|
wtórna odpowiedź immunologiczna -
|
powtórna odpowiedź organizmu na dany antygen, dzięki pamięci immunologicznej jest znacznie szybsza i silniejsza
|
|||
|
szczepienie ochronne -
|
wprowadzenie do organizmu człowieka osłabionych bądź zabitych drobnoustrojów lub ich składników (pojedynczych antygenów) co wywołuje odpowiedź immunologiczną
|
|||
