60 pojęć- must know

Świadek koronny

może nim zostać jedynie podejrzany, którego zeznania mogą przyczynić się do pomyślnego zamknięcia sprawy. Nie podlega on karze za popełnione przestępstwo a postępowanie wobec niego zostaje umorzone

Świadek incognito

świadek którego dane osobowe z uwagi na zagrożenie pozostają wyłącznie do wiadomości sądu i prokuratora

Kasacja

nadzwyczajny środek odwoławczy w postępowaniu karnym, kasację rozpatruje Sąd Najwyższy

Amnestia

akt łaski wydany w formie ustawy, który polega na częściowym lub całkowitym darowaniu kar za popełnione oraz orzeczone prawomocnym wyrokiem sejmu przestępstwo lub wykroczenie.

Abolicja

Ustawowe doraźne (jednorazowe) darowanie pewnych przestępstw i wykroczeń polegające na zakazie wszczęcia postępowania karnego lub nakazie umorzenia postępowania wszczętego

Przestępstwo ścigane z urzędu

przestępca jest ścigany przez organy państwa niezależnie od tego, czy taka jest wola pokrzywdzonego i czy on sam podjął inicjatywe w celu wszczęcia postępowania

Recydywista

osoba która ponowanie popełnia przestępstwo w ciągu 5 lat od popełnienia wcześniejszego przestępstwa

Zasada domniemania niewinności

oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem. Niedające się rozwiązać wątpliwości roztrzyga się na korzyść oskarżonego

Zbrodnia

czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienja wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą

Występek

czym zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych albo powyżej 5000 złotych, karą ograniczenia wolności przekraczającą miesiąc albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc

Środek Karny

dodatkowa dolegliwosc wymierzana sprawcy przestępstwa lub wykroczenia obok lub niekiedy zamiast kary, związana z charakterem danego przestępstwa

Resocjalizacja

zmiana osobowości jednostki społecznej w celu przystosowania jej do życia w danym społeczeństwie. W zakładzie karnym ten proces odbgwa się przez stosowanie nagród i kar dyscyplinarnych oraz współdziałanie ze społeczeństwem

3 Cele kary

Represja- zaspokojenie społecznego poczucia sprawiedliwości. Prewencja- korzystne oddziaływanie na opinie publiczną i sprawce. Kompensacja- naprawienie lub zmniejszenie społecznego zła

Unikameralizm

cecha systemu politycznego polegającego na istnieniu tylko jednej izby w parlamencie danego państwa

Bikameralizm

cecha systemu politycznego polegająca na istnieniu dwóch izb w parlamencie danego państwa

Ratyfikacja

Zatwierdzenie umowy międzynarodowej przez upoważniony do tego organ państwowy

Prerogatywa

szczególne prawo przywilej związany z zajmowanym stanowiskiem w systemie parlamentarnym określenie kompetencji głowy państwa które nie wymagają kontrasygnaty

Kontrasygnata

konstytucyjny wymóg podoisania urzędowego aktu głowy państwa przez premiera lub właściwego ministra. Oznacza że czlonkowie rządu przejmują na siebie odpowiedzialność polityczną za podpisany akt

Vacatio legis

okres pomiędzy ogłoszeniem aktu normatywnego a jego wejściem w życie. Celem jest umożliwienie wszystkim zainteresowanym zapoznanie sie z nowymi przepisami i przygotowaniem do ewentualnych zmian

Interpelacja

jedna z form kontroli parlamentarnej dotycząca spraw o charakterze jednostkowym odnoszących się do prowadzonej przez rząd polityki oraz zdań publicznych realizowanych przez administracje rządową

Promulgacja

Ogłoszenie ustawy zarządzone przez głowę państwa

Ustawy

powszechnie obowiązujące akty prawne uchwalone w procesie legislacyjnym przez parlament

Mandat parlamentarny

pełnomocnictwi udzielane przez wyborców parlamentarzyście

Skarb Państwa

Szczególna osoba prawna. Pojęciem tym posługujemy się wtedy gdy państwo występuje nie jak suweren wyposażong w uprawinienia władczs wobec innych podmiotów ale jako partner w stosunkach majątkowych z innymi równoprawnymi partnerami

Lustracja

proces ujawniania pracy w organach bezpieczeństwa komunistycznej Polski i współpracy z nimi osób ubiegających się o pełnienie funkcji publicznych. Osoby takie muszą złożyć oświadczenie lustracyjne. (01.08.1972)

Apolityczność sędziego

sędziowie nie mogą należeć do żadnej partii politycznej, związków zawodowych oraz proawdzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadą niezawisłości

Immunitet sędziowski

sędzia nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności bez zgody sądu dyscyplinarnego nie może byc również zatrzymany ani aresztowany chyba ze przylapany na gorącym uczynku

Nieusuwalność

sędzia może być pozbawiiny urzędu lub zawieszony jedynie na podstawie orzeczenia sądu może być przeniesiony w stan spoczynku ze względu na stan zdrowia lub osciągniecie wieku emerytalnego

Niepołączność

Sędzia nie może łączyć swojej funkcji z innymi w życiu publicznym (np senatora posła) poza wykładowcą na uczelni lub aplikacji

Nieprzenoszalność

przeniesienie sędziego na inne stanowisko lub do innej siedziby może odbyć się tylko za zgodą sędziego, a w przypadku braku zgody- tylko na podstawie orzeczenia sądu i jedynie w określonych w ustawie sytuacjach

Niekadencyjność

sędzia pełni swój urząd od momentu powołania do przejścia w stan spoczynku

Jednolitość sądów

Każdy sąd niezależnie od rodzaju i instancji wydaje wyroki w imieniu RP. Struktura sądów na terenie całego kraju jest jednolita, co wiąże się z jednolitymi standardami postępowania i orzekania na terenie kraju

Instancyjność postępowania sądowego

Zawsze możemy odwołać się do sądu wyższej instancji o zmienionym składzie orzekającym (przy apelacji)

Niezawisłość sędziów

sędziowie podlegają tylko przepisom konstytucji oraz ustaw. Powinni wydawać orzeczenia zgodne ze swoimi sumieniami oraz w sposób bezstronny i wolny od nacisków (gwarancja niezawizłości sędziowskiej)

Niezależność sądów

sądy są odrębną władzą państwową ich orzeczenia nie mogą byc zmieniane ani uchylane przez organy władzy ustawodawczej oraz wykonawczej

Jawność

Rozprawy są co do zasady jawne z wyjątkiem spraw rozodowych, rodzinnych, spraw objętych tajemincą państwową

Społeczna kontrola

udział obywateli w rozpatrywaniu i rozstrzyganiu spraw- funkcjonowanie instytucji ławników czyli niezawodowych członków składów orzekających wybieranych przez głosowanie w radzie gminy. Rozpatrują oni sprawy w I instancji sądach rejonowych i okręgowych

Wyrok

orzeczenie sądu rozstrzygające merytorycznie o kwestii będcącej przedmiotem postępowania sądowego. Wyrok kończy postępowanie w danej instancji

Zasada kontradyktoryjności/sporności

zakłada istnienie dwóch przeciwstawncyh stron toczących spór

Apelacja

Środek odwoławczy od nieprawomocnego wyroku wydanego przez sąd I instancji, tego skutkiem jest przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia sądowi II instancji. Apelacja wynosi 14 dni od dnia doręczenia stronie wyroku z uzasadnieniem

Powinowactwo

stosunek rodzinny między małżonkiem a krewnymi współmałżonka

Przysposobienie

forma przyjęcia do rodziny osoby obcej (adopcja)

Umowa

zgodne oświadczenie woli dwóch stron zmierzających do ustanowienja zmiany lub zniesienia stosunku prawnego

Księgo wieczyste

Instytucja prawna rzeczowego której rolą jest określanie stanu prawnego nieruchomości, stosunków związanych z własnością nieruchomości. Rodzaj urzędowego dokumenty w którym ujawnia się właściciela nieruchomości, ogranicza prawa rzeczowe i inne prawa

Zasada swobody umów (w prawie cywilnym)

zasada prawa zobowiązań która polega na możliwości zawierania i kształtowania treści umów w sposób dowolny lecz w granicach prawa

Zobowiązanie (zgodnie z kodeksem cywlinym)

wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić

Dziedziczenie

przejście praw i obowiązków zmarłego, zwanych spadkiem, na spadkobierców

Umowa o dożywocie

Osoba która jest właścicielem nieruchomości przekazuje prawa do niej na inną osobe w zamian za sprawowanie opieki nad nią do końca jej życia

Ubezwłasnowolnienie

pozbawienie lub ograniczenia zdolności do czynności prawnych określonych przez sąd okręgowy osób. Następuje z powodu np choroby psychicznej czy narkomanii, na skutek której osoba nie jest w stanie kierowac swym postępowaniem i potrzebna jest jej ochrona

Zachowek

Instytucja polskiego prawa spadkowego mająca na celu zabezpieczenie interesów najbliższych osób spadkodawcy w przypadku pominięcia ich w testamencie

Osobowość prawna

pojęcie określające zdolność osób prawnych do bycia podmiotem praw i obowiązków oraz do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych

Impeachment

oskarżenie wysokiego urzędnika państwowego o popełnienie czynu niezgodnego z prawem i usunięcie takiej osoby z zajmowanego stanowiska

Mediacja

dobrowolna, poufna metoda rozwiązywania sporu, w której obie strony sporu z pomocą bezstronnego i neutralnego mediatora samodzielnie dochodzą do porozumienia

Asesor (w aktualnym systemie prawnym)

urzędnik prokuratury, sądu lub notariatu, który odbył aplikację i nie uzyskał nominacji; członek prezydium zebranja np kolegium sądowego

Decyzja administracyjna

podstawowa forma aktu administracyjnego i podstawowy tryb działania organów administracji publicznej, gdzie organ rozstrzyga sprawe co do jej istoty w całosci lub w części, kończy postępowanie w danej instancji

Podatek

publicznoprawne nieodpłatne przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy wynikające z ustawy podatkowej

Kodeks

obszerny akt normatywny oparty na jednolitych zasadach w formie ustawy regulujący w sposób kompleksowy pewną dziedzinę stosunków

Sankcja

ustala konsekwencje nieprzestrzegania normy prawnej przez adresata

Weksel

Dokument zobowiązujący wystawcę lub wskazaną przez niego osobę do bezwarunkowego zapłacenia w oznaczonym czasue i do rąk własnych okreśolnej osoby wymienionej w tym dokumencie kwoty pieniężnej

Akt administracyjny

jednostronne władcze wyrażenie woli organu administracji państwowej załatwiające konkretną sprawę i skierowanie do konkretnego adresata