Język, sztuka, Australia

sztuka

kreatywne uzycie wyobrazni dla interpretowania, wyrazania, celebrowania i cieszenia sie zyciem

sztuka wizualna

jedna z najstarszych form, obecna we wszystkich kulturach, historia sztuki, moze byc: symboliczna/abstrakcyjna/dosłowna (np tkaniny kwakiutlów - wzory genealogii

sztuka werbalna

wszystko to, co mowimy (symboliczna), zachod podzielil na sztuke wysoka i sztukę folkową - FOLKLOR tradycyjny (bajka mag, legenda, podanie, zagadka, piesni), wspolczesny (legenda miejska, doscipy, lancuszki, demotywatory)

sztuka muzyczna

powszechna, są problemy badawzcze - opieraja sie na muzykologii, muzyka europejska a nieeuropejska (dopiero od niedawna rozwija sie etnomuzykologia, ktora uwzglednia muzyke innych kultur)

sztuka ruchu

jedna z podstawowych form ekspresji, gesty, taniec, performatyka, zroznicowanie, ulatwia komunikacje, wyrazanie rzeczywistosci

funkcje sztuki

przekaz kulturowy(mity, tradycje), okreslenie statusu spolecznego, tozsamosci (tez: religijnej), przynaleznosci spolecznej, wladzy politycznej (np totemy kwakiutlow - symb. przedstawienie klanu/wzory tartanów szkockich zalezne od klanu/godło narodowe)

aborygeni

mieszkancy australii i tasmanii, nie dotyczy nowej gwinei (ciesnina torresa, torres strait)

uluru

jedno ze swietych miejsc aborygenów, na srodku australii, nietypowa formacja, uswiecone przez istoty duchowe

james cook

po 1788 odkrywa wschodnia czesc australii (botany bay, uznano jako terra nulius-ziemia niczyja)

1829

oficjalne zajecie australii przez WB-uznanie jako terra nulius, bo nie bylo oznaczeń, wysylanie skazanych do australii (bo nie mieli miejsca w wiezieniach), zepchniecie rdzennych na ciezkie tereny (płn zachód), ludobójstwo

1911

australia uzyskuje niepodleglosc od WB, ale jest jej podlegla admnistracyjnie

australia do 1992

uznawana byla jako terra nulius (zadne ziemie nie nalezaly do rdzennych mieszkanców)

australia do połowy XX wieku

ludobójstwo (zabicie rdzennego nie bylo traktowane jako przestepstwo), zmiana polityki: kilkuletnie dzieci zabierane z rdzennych grup do szkol z internatem, nie mogly mowic po rdzennym jezyku ani praktykowac swoich zwyczajów

THE DREAMTIME (TJUKURPA)

najwazniejsza cecha kult. aborygenów, swiat powstawal 3 razy (istoty zyly na swiecie i tworzyly swiat/istoty mogly sie przemieniac we wszystko inne/ istoty stworzyly czlowieka i zamienily sie w elementy natury, wodospady, kamienie, gory, np uluru)

THE DREAMING

realcje miedzy moralnymi, naturalnymi a duchowymi elementami swiata, aborygeni odrozniaja dobrze sny normalne od dreaming-swiety sen, obrzedy utrzymują dreamtime, swiat jest w ryzach

SZTUKA ABORYGENÓW kropeczkowa

ARNHEM, KIMBERELEY REGION, powiazana z dreamtime, sztuka kropeczkowa, symboliczna (kazdy symbol cos znaczy), ECHIDNA DREAMING - ksztalt kola-cykl zycia, kolczatka-płodnosc, kolce-opieka, dwie kolczatki-wspolnota

MUZYKA ABORYGENÓW

DIDGERIDOO (rdzennie: YIDAKI, YIRDAKI, GURRMURR...) - legenda o powstaniu (pozar - calowiek chcial ugasic badylem, ale z badyla wylecialy termity, ktore wylecialy do nieba i zamienily sie w gwiazdy)

własności języka

-dźwięk (możliwosci wykorzystania, np jęz. mlaskowe(z klikiem), natężenie, wysokość), -słownictwo (zawsze dojrzałe i pełne, adekwatne do potrzeb, dynamiczne), -gramatyka (arbitralna, nielogiczna i swoista)

języki żywe i wymarłe

3000 żywych-używanych, ok. 3000 wymarlych-o ktorych wiemy

rodziny języków

afro-azjatyckie, ałtajskie, austro-azjatyckie, drawidyjskie, ugrofińskie, indoeuropejskie, chińsko-tybetańskie

język izolowany

np. baskijski, nie ma swojej rodziny jezykowej (kiedys moze mial), dzisiaj zostal tylko on

podgrupy jezykowe protoindoeuropejskie

germanska, celtycka, bałtycka, słowiańska, romańska, grecka, indo-irańska, armeńska, albańsko-iliryjska

klasyfikacja jezykow zagrozonych wg UNESCO

ile osob mowi, czy dzieci mowią, czy o wszystkim mowią w tym jezyku. skala: potencjalne zagrozenie, zagrozenie, powazne zagrozenie, bliskie wyginieciu

wskaznik zywotnosci jezyka

lokacja i dostep jezyka do grupy z mieszanym jezykiem, uzywanie w ilu dziedzinach, czestotliwosc, swoboda zmiany kodu, istnienie rdzennej grupy uzytkwnikow, prestiż jezyka w lokalnej grupie jezykowej, rodzaj i sila prestizu grupy uzytkownikow

jezyki bliskie wyginieciu

jezyk liwski (łotwa, grupa ugro-fińska), jezyk ainu (hokkaido, japonia, rodzina ainu)

od mowy do pisma

kultura oralna - oratorzy (mnemotechnika, rymowanki lub przedmioty pomocne do zapamietywania) - rozwój ekonomii - pismo - spisy majątku w grupach uprzywilejowanych

pierwsze pismo

piktografy (8600 lat temu, chiny), hieroglify egipskie (5000 lat temu), pismo klinowe (5000 lat temu, mezopotamia), pismo chińskie (3500 lat temu), pismo majów (2500 lat temu)

hieroglify egipskie

niejasne pochodzenie, uzywane przez kaplanów, królów, pismo hieratyczne i demotyczne, przełom odkrywczy: ROSETTA STONE (Jean-Francois Champollion), niektore znaki alfabetyczne, sylabiczne, deratywne

pismo klinowe

mezopotamia, sumerowie, ekonomia, gliniane tabliczki z odbitymi znacznikami (IDEOGRAMY) do oznaczania dóbr materialnych (ilosci) i imienia wlasciciela (dzwięku w języku)

Pismo chińskie

nieznane pochodzenie, kazdy znak to konkretny wyraz, 4000 znaków, graficzne zmiany zapisu

Alfabet

wynaleziony tylko raz, 4000 lat, zestaw symboli reprezentujacych dzwięk, semiccy mieszkancy zach. egiptu -> hebrajczycy i fenicjanie (rozwój) -> grecy 2800 lat temu dodali samogłoski

różnorodnosc zapisu pisma

alfabety (arabski, cyrylica, łaciński), alfabety sylabiczne (bengalski, tybetański), sylabariusz (japoński)

skutki niepismiennosci

wyzysk - dzisiaj 860mln ludzi niepismiennych

flaga aborygenów znaczenia koloru

czerń - ciemna skóra, czerwien - krew i ziemia, żółć - slonce