Moja lekcja

wiek Oświecenia to

wiek kodyfikacji

twórca terminu „kodyfikacja”

J. Bentham (1748-1832)

Kodyfikacja to

postulat nowego, oderwanego od średniowiecznego, porządku prawnego, zbudowanego od podstaw

podstawą ideologiczną kodyfikacji

filozofia prawa natury (odwoływanie się do pewnych stałych, niezmiennych, „naturalnych” wartości o charakterze absolutnym; człowiek jako cząstka wielkiego mechanizmu Natury, porządek społeczny z poznawalnych rozumem praw przyrody)

twórca nowożytnego prawa natury

H. Grocjusz (1583-1645) – stałe, niezmienne, wynikające z natury człowieka zasady: dotrzymywania umów, naprawienia szkody, nienaruszalności własności, karania pewnych czynów

absolutnego

oderwana od praktyki spekulacja filozoficzna, prawa naturalne jako zamknięty, absolutny i uniwersalny system praw rozumowych, stanowiących rządzący światem porządek nadrzędnych

względnego prawa natury

relatywizacja; przenikanie prawa natury do każdego z ustawodawstw jako czynnika służącego przebudowie porządku prawnego bądź weryfikacji istniejącego

prawo natury

czynnik pozwalający oceniać prawo wg kryteriów rozumu, reguł etyki czy sprawiedliwości

teza o deklaratoryjnym charakterze funkcji prawodawcy

odkrywania ideałów prawnonaturalnych, przyswojenie i ogłoszenie w odpowiedniej formie

prawo świeckie

zerwanie z metodą scholastyczną, ze średniowieczną identyfikacją p. natury z p. boskim

założenia programu kodyfikacji

tworzenie całkowicie nowego systemu; zerwanie z feudalnym partykularyzmem – jednolity zbiór; wyłączne obowiązywanie kodeksów; zerwanie z niepewnością prawną,

kodeks

krótki, jasny, powszechnie zrozumiały –

pierwszy program kodyfikacji

W.G. Leibniz – plan wprowadzenia nowego kodeksu ogólnoniemieckiego, opartego na założeniach słuszności naturalnej, zwięzłego, jasnego, zupełnego, kończącego stan niepewności prawnej

Codex Iuris Bavarici Criminalis 1751

Kodeks Karny

Codex Maximilianeus Bavaricus Civilis – 1756

Kodeks Cywilny

wpływy Oświecenia

próby operowania językiem prostym i zrozumiałym, odstępowanie od zagmatwanej kazuistyki

filozofia prawa natury

negacja zastanych urządzeń i niepotwierdzonych rozumem prawd

prawo profesorskie

oderwana od praktyki rozumowa spekulacja

w założeniach

prawo uniwersalne

prawo narodów (ius gentium)

zbiór norm prawnych obowiązujących między państwami

program uniwersalnej historii prawa

podejmowanie badań szczegółowych nad systemami prawnymi różnych ludów i epok

systematyka prawa nowożytnego

kształtowanie się: ścisły rozdział pomiędzy sferą praw jednostkowych i ogólnych – odrodzenie rzymskiego podziału na prawo prywatne i publiczne

prawo prywatne

ako całokształt stosunków osobistych i majątkowych między jednostkami; w XIX wieku – stosunki osobisto-majątkowe w ogóle (prawo cywilne) i wyodrębnienie prawa handlowego – tylko stosunki majątkowe; pozostałe prawa – prawo publiczne

system prawny Anglii:

podstawą rozstrzygnięć – prawo precedensowe - prawo precedensowe (common law), uzupełniane normami słuszności (equity) – prawo sędziowskie

rolą sędziego

wyłonienie (z precedensów czy poczucia słuszności) reguły prawnej

norma prawna

jako konkretne, jednostkowe rozstrzygnięcie o charakterze ściśle praktycznym – każdorazowo w danej sprawie formułowana - normy tworzone przez sędziów

ustawy

zbiór abstrakcyjnych zasad, które nabierają treści wraz z dokonaniem wykładni przepisu w konkretnym przypadku

statuty

w celu porządkowania, uzupełniania i unowocześniania prawa tradycyjnego – od XIX wieku – Condolidations Acts