Nerwówka

Rodzaje komórek nerwowych

Neurocyty i neuroglej

Neurocyty

neurony, właściwe komórki nerwowe

Komórki glejowe

zrąb dla neuronów

Czynności komórek nerwowych

organizacja i kontrola funkcji organizmu, rejestracja i analiza informacji o otoczeniu organizmu

Pobudliwość neuronów

reagowanie zmianą ładunku elektrycznego powirzchni błony komórkowej na podniety fizyczne i chemiczne lub na impuls z innego neuronu

Skąłd neurocytu

Perykarion (ciało komórki) i wypustki nerwowe (akson/neuryt/wypustka osiowa i dendryty)

Wielkośc komórki nerwowej

4-110 mikrometrów

Największa komórka nerowowa

Motoneuron zlokalizowany w rogach przednich istoty szarej rdzenia kręgowego

Występowanie neurocytów w OUN

zgrupowania w istocie szarej

Występowanie neurocytów w PUN

zwoje czaszkowe, rdzeniowe, zwoje AUN

Podział neurocytów ze względu na kształt (4)

gwiaździste, piramidowe, ziarniste, różnokształtne (Purkinjego, mitralne)

Komórki gwiaździste - cechy, występowanie

Liczne wypustki protoplazmatyczne, najczęściej jeden akson; substancja szara rdzenia kręgowego, zwoje autonomiczne AUN

Komórki piramidlane - cechy, występowanie

Jeden neuryt u podstawy komórki, wiele dendrytów na bokach; warstwa piramidalna i ziarnista kory mózgowej

Komórki ziarniste - cechy i występowanie

bardzo mała średnica, dużo chromatyny jądrowej; kora móżdżku

Komórki Purkinjego (różnokształtne)

gruszkowaty kształt, środkowa warstwa kory móżdżku

komórki mitralne (rożnokształtne)

kształt trójkątnego ostrosłupa

Rodzaje neurocytów (biegunowość)

jednobigunowe, dwubiegunowe, wielobiegunowe, rzekomojednobiegunowe

Komórki jednobiegunowe

gruszkowaty kształt; jądra neurosekrecyjne podwzgórza (j. nadwzrokowe, j. przykomorowe)

Komórki rzekomojednobiegunowe

Gruszkowaty kształt, wypustka wychodzi z niej i rozgałęzia się niedaleko ujścia na kształt litery T (pozioma kreska T - neuryt i dendryt); prawie wszystkie zwoje mózgowe i rdzeniowe

Komórki dwubiegunowe

kształt owalny, dwa bieguny na przeciwnych stronach cytoplamy, z dwóch biegunów odchodzą neuryt i dendryt; zwoje nerwu słuchowego, siatkówka oka, błona węchowa, niektóe jądra podwzgórza

Podział komórek zw względu na długosć aksonu

Komórki Golgiego typu I (akson długi) i komórki Golgiego typu 2 (akson krótki)

Podział czynnościowy neurocytów

Czuciowe (odbieranie impulsów), ruchowe (kontrola efektorów), kojarzenne

Skład perykarionu

jądro, aparat Golgiego, tigroid (ciałko Nissla), mitochondria, neurofibryle, centrum komórkwe, lizosomy, neurotubule, złogi melaniny i lipofuscyny, pęcherzyki neurosekrecyjne

Tigroid

szorstka siateczka śródplazmatyczna wokół jądra komórkowego, występująca też w cytoplazmie dendrytów

tigroliza

zmniejszanie się ilości tigroidu aż do całkowitego zaniku

Wypustki dendrytyczne w komórkach dwubiegunowych

jeden neuryt i jeden dendryt

Wypustki dendrytyczne w kom wielobiegunowych

liczne, odchodzą od całej powierzchni perikarionu rozgałęziając się dychotomicznie

Pączki dendrytyczne

drobne uwypuklenia występujące na całej długości wypustek, im dalej od podstawy, tym większa ich liczba; zwiększają powierzchnię styków synaptycznych neuronów

Dendryty - przewodzenie

Aferentne - dośrodkowo do perikarionu

Akson/neuryt

Zawsze pojedynczy, wychodzi zawsze u podstawy perikarionu, przewodzi eferentnie (odśrodkowo), znaczne różnice w długości (kilka mikrometrów do jednego metra), stała średnica

Drzewko końcowe

rozgałęzienie neurytu występujące na samym końcu aksonu

Wypustka nerwowa

włókna nerwowe kończące się w znacznej odległości od perikarionu

Podział włókien ze względu na ilość osłonek

bezosłonkowe (nagie), jednoosłonkowe, dwuosłonkowe

Występowanie włókien nerwowych nagich

nerw węchowy

Występowanie włókien nerwowych jednoosłonkowych

nerw wzrokowy, substancja biała OUN

Otoczenie włókien nerwowych jednoosłonkowych

osłonka mielinowa (rdzenna) lub neurolemma (Schwanna)

Występowanie włókien dwuosłonkowych

Wszystkie nerwy mózgowe i rdzeniowe, z wyjątkiem n. wzrokowego i węchowego

Typy włokien nerwowych (grubość, czynność i szybkośc przewodzenia)

A - najgrubsze, ruchowe/czuciowe, d0 120m/s; B - średnie, AUN, do 15m/s; C - najcieńsze, włókna zwojowe AUN ok 2m/s

Lemocyty

komórki o owalnych jądrach, tworzących neurolemmę, zawierające ziarnistości π

Ziarnistości π

obecne w lemocytach pałeczkwoate twory, wypełnione współśrodkowo ułożonymi strukturami blaszkowatymi

Położenie neurolemmy (osłonka Schwanna)

W jednoosłonkowych bezpośrednio na włóknie, w dwuosłonkowych - na osłonce mielinowej (rdzennej); NA JEDEN ODCINEK OSŁONKI RDZENNEJ PRZYPADA JEDEN LEMMOCYT

Funkcja neurolemmy

mielinizacja włókien w PUN

Funkcja komórek oligodendroglejowych

mielinizacja w OUN

Mielinizacja

Bodziec mielinotwórczy z neurytu po osiągnięciu średnicy -> hemocyty -> mesakson -> wydłużanie i skręcanie mesaksonu -> wielokrotne owinięcie wokół włókna nerwowego

Osłonka mielinowa (rdzenna)

Substancja lipidowo-białkowa; pokrywa wypustki osiowe w OUN, z wyjątkiem początków aksonów i drzewek końcowych

Węzły Ranviera

krótkie odcinki bezmielinowe oddzielające od siebie segmenty osłonki mielinowej

Budowa osłonki mielinowej

Długość segmentów jest wprost proporcjonalna do średnicy włókna osiowego; ma budowę warstwową (warstwy jasne i ciemne); naprzemiennie ułożone elementy białkowe i lipidowe w błonie

Znaczenie osłonki mielinowej

Segemntowa budowa pozwala na szybsze, skokowe przewodzenie impulsów

Synapsa - rodzaje

Międzyneuronalna: aksodendrytyczna, aksosomatyczna, aksoaksonalna, dendrodendrytyczna, somatosomatyczna; chemiczne i elektryczne

Budowa synapsy chemicznej

Błona presynaptyczna (końcówka neurytu rozszerzająca się kolbowato), szczelina synaptyczna (10-20nm), błona postsynaptyczna (powierzchnia dendrytu lu ciałą następnego aksonu)

część presynaptyczna - struktury

Liczne mitochondria, pęcherzyki synaptyczne z neuroprzekaźnikiem

Neurotransmitery (9)

Acetylocholina, noradrenalina, serotonina, gwas gamma-aminomasłowy, glicyna, dopamina, bradykinina, motylina, inne

Miejsca produkcji pęcherzyków synaptycznych

perykarion kom. nerwowej, wypustka, osiowa, kolba końcowa

Budowa odcinka postsynaptycznego

gęsta sieć neurofilamentów, mitochondria, kanały RER, twory wielopęcherzykowe (zbiorniki pobranego materiału)

Sprzężenie elektrowydzielnicze

zjawisko polegające na zainicjowaniu przez falę depolaryzacji uwalniania neuroprzekaźnika do szczeliny synaptycznej

Etapy przekazywania impulsów w synapsie chemicznej

Fala depolaryzacji; uwolnienie neuroprzekaźnika do szczeliny synaptycznej; połączenie neuroprzekaźnika ze specyficznym receptorem błonowym na błonie postsynaptycznej; sprzężenie chemiczno-elektryczne

Sprzężenie chemiczno-elektryczne

neurotransmiter wiążący się z receptorem powoduje miejscowy wzrost przepuszczalności dla jonów Na+, następnie K+, co skutkuje zmianą polaryzacji błony postsynaptycznej i powstawanie impulsu elektrycznego

Efapsy

Synapsy elektryczne, bezpęcherzykowe, o symetrycznej budowie, brak odcina pre- i postsynaptycznego, odległosć między błonami 2nm; rozchodzenie impulsów odbywa się w dwóch kierunkach

Zakończenia nerwowe w orębie tkanki nabłonkowej

wolne zakończenia nerwowe, ciałko dotykowe Merkela, zakończenia nerwowe w orębie narządów zmysłów

Wolne zakończenia nerwowe

dendryt komórki czuciowej wnika w oręb nabłonka, traci osłonki, tworzy drzewkowe rozgałęzienie; odbiera ból

Ciałko dotykowe Merkela

jedynie w naskórku, komórki warstwy rozrodczej naskórka i włókno nerwowe; odbiera wrażenia dotykowe

Zakończenia nerwowe w tkance łącznej

Wolne zakończenia nerwowe, ciałka otorbione (ciałko blaszkowate Vatera-Paciniego, ciałko buławkowate, kolba końcowa, ciałko Ruffiniego

Rodzaje ciałek otorbionych

Ciałko blaszkowate Vatera-Puciniego, ciałko buławkowate, kolba końcowa, ciałko Ruffiniego

Ciałko blaszkowate Vatera-Puciniego - budowa, funkcja

owalne, w środku koncentrycznie ułożone blaszki z tkanki łącznej blaszkowatej, zawiera ciałko Timofiejewa; odbiera wrażenia uciskowe

Ciało blaszkowate Vatera-Puciniego - występowanie

warstwy głębsze skóry, błony śluzowe i surowicze, duże gruczoły tkanki łącznej wiotkiej, ścięgna, okostna, torebki stawowe

Aparat Timofiejewa

kolba wewnętrzna ciałka Vatera-Pucieniego, zawierająca dendryt kom. czuciowej i włókno AUN

ciałko buławkowate - budowa, funkcja, występowanie

owlane, mniejsze od ciałka blaszkowatego, zawiera parat Timofiejewa; odbiera wrażenie ucisku i rozciągania; znajduje się między włóknami mięśniowymi

kolba końcowa - budowa, funkcja

budowa jak w ciele blaszkowatym (koncentrycznie ułożone blaskzi tkanki łącznej wiotkiej), BEZ aparatu Timofiejewa; odbierają chłód

kolba końcowa - występowanie

błona śluzowa jamy ustnej, nosa i pęcherza moczowego

ciałko Ruffiniego - budowa, funkcja, występowanie

kilka blaszek tkanki łącznej wiotkiej z włóknami elastycznymi, na której rozgałęzia się dendryt; odbiera wrażenie ciepła; granica skóry właściwej i tkanki podskórnej

Zakończenia ruchowe

Wytwarzane są przez motoneurony rogów przednich rdzenia kręgowego i jąder ruchowym nerwów mózgowych

Jednostka ruchowa

wszystkie włókna mięśniowe unerwione przez jeden jeden neuron (ok. 3000 włókien); im mniej włókien unerwia, tym bardziej precyzyjne ruchy

Płytka ruchowa

Miejsce pod błoną komórkową włókna mięśniowego, gdzie końcowe odgałęzienia aksonu to błona presynaptyczna, a sarkolema to błona postsynaptyczna

Wrzeciono mięśniowe

zakończenie nerwowe o charakterze czuciowym w orębie tkanki mięśniowej szkieletowej

Wrzeciono mięśniowe - skład

Jedno lub kilka włókien mięśniowych + torebka z tkanki łącznej wiotkiej + włókno nerwowe przebijające torebkę + włókna AUN

Tkanka glejowa

Pochodzenia ektodermalnego (z wyjątkiem mezogleju), pełni funkcję pomocniczą w ukłądzie nerwowym

Komórki glejowe w OUN

glej nabłonkowy, glej właściwy

Glej nabłonkowy (ependymocyty) - lokalizacja; budowa

ściany komór mózgowych, wodociąg mózgu, kanał środkowy rdzenia kręgowego; cytoplazma lekko kwasochłonna, owlane lub okrągłe jądro z metachromatycznym jąderkiem, liczne drobne mitochondria

Ependymocyty płaskie

występują tam, gdzie jest istota biała

Ependymocyty sześcienne i walcowate

posiadają kosmki na powerzchni zwróconej do światła komór

Tanocyty

komórki ependymalne wyścielające zachyłek lejkowy komory III; długie wypustki do naczyń włosowatych w okolicy podwzgórza; transport neurohormonów z płynu m-r komory III do układu wrotnego przysadki

FUnkcja komórek gleju nabłonkowego

transport substancji z płynu m-r do mózgu, transport metabolitów z mózgu do płynu m-r; budowa bariery płyn m-r - mózg

Glej właściwy - podział

Astrocyty, oligodendrocyty

Astrocyty - budowa, funkcja

liczne wypustki cytoplazmatyczne, odchodzące promieniście od ciała komórki; tworzą ograniczenia struktur błoniastych na styku ukłądu nerwowego z przestrzeniami płynowymi i naczyniami krwionośnymi

Astrocyty protoplazmatyczne (krótkowypustkowe) - budowa, występowanie

Małe, o nieregularnie pofałdowanych zarysach, liczne, krótkie, rozgałęziające się wypustki; substancja szara OUN

Astrocyty włókniste (długowypustkowe) - budowa, występowanie

największe komórki gleju właściwego, liczne, długie wypustki, kuliste jądro z małą ilością chromatyny; Substancja biała OUN

Pituicyty

Odmiana astrocytów włóknistych, zlokalizowane w części nerwowej przysadki nerwowej, między włóknami neurosekrecyjnymi i ich zakończeniami wokół naczyń krwionośnych

Oligodendrocyty (glej skąpowypustkowy) - cechy budowy, występowanie

Mała ilość drobnych, odchodzących promieniście wypustek, małe jądro bogate w chromatyne otoczone wąskim pasem cytoplazmy; substancja biała i szara OUN, blisko osłonek mielinowych włókien osiowych (mielinizacja)