jautājums  |
atbilde |
1. Jakie przepisy regulują sektor finansów publicznych? sākt mācīties
|
|
Konstytucja RP, Ustawa o finansach publicznych, ustawa o rachunkowości, ustawa budżetowa, Prawo zamówień publicznych
|
|
|
2. Jakie są jednostki sektora finansów publicznych? sākt mācīties
|
|
Jednostki budżetowe, Zakłady budżetowe, Agencje wykonawcze i fundusze celowe, Jednostki samorządu terytorialnego, Administracja rządową
|
|
|
3. Jakie są cechy jednostek sektora finansów publicznych? sākt mācīties
|
|
brak nastawienia na zysk, funkcjonowanie na podstawie przepisów prawa, gospodarowanie środkami publicznymi, podległość kontroli
|
|
|
4. Jakie zadania realizują jednostki sektora finansów publicznych? sākt mācīties
|
|
realizacja zadań publicznych, gromadzenie dochodów publicznych, wydatkowanie środków publicznych
|
|
|
5. Jakie są zasady finansów publicznych? sākt mācīties
|
|
zasada jawności, zasada jednoroczności, zasad równowagi, zasada zupełności, zasada szczegółowości
|
|
|
6. Na czym polega kontrola zarządcza w jednostce sektora finansów publicznych? sākt mācīties
|
|
zarządzanie ryzykiem, efektywność i oszczędność, przestrzeganie prawa i etyki
|
|
|
7. Jakie są podstawowe pojęcia statyczne? sākt mācīties
|
|
średnią arytmetyczna, mediana i moda, odchylenie standardowe i rozstęp, populacja i próba
|
|
|
8. Skąd pochodzą dane statystyczne? sākt mācīties
|
|
Główny Urząd Statyczny (GUS), Eurostat, inne źródła
|
|
|
9. Jakie są dochody i wydatki budżetu państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego? sākt mācīties
|
|
Dochody państwa- to głównie podatki: VAT, PIT CIT, akcyza, a także środki z UE. Zapewniają finansowanie usług ogólnokrajowy. Wydqtki- państwo finansuje np. wojsko, sądy, ochronę zdrowia. Samorządy odpowiadają m.in. za drogi, szkoły, gospodarkę komunalną Dochody samorządów- to m.in. podatki lokalne, subwencje, dotacje. Umożliwiają realizację zadań lokalnych, np. transportu czy edukacji.
|
|
|
10. Jakie są zasady konstrukcji budżetu? sākt mācīties
|
|
zasada realności, zasada równowagi, zasada szczegółowości i przejrzystości
|
|
|
11. Na czym polega procedura budżetowa? sākt mācīties
|
|
tworzenie projektu budżetu, uchwalenie budżetu, wykonanie budżetu
|
|
|
12. Jak różnią się dochody i wydatki budżetowe? sākt mācīties
|
|
Dochody budżetowe- to wpływy do budżetu państwa lub JST, np. z podatków, opłat, subwencji. Służą finansowaniu zadań publicznych. Podział ten pozwala kontrolować, na co i skąd idą pieniądze w budżecie. Wydatki budżetowe- to środki przeznaczane na realizację usług publicznych, np. na szkoły, szpitale, drogi. Mogą być bieżące lub majątkowe (inwestycyjne).
|
|
|
13. Jakie są główne pozycje budżetu państwa, województwa, powiatu I gminy? sākt mācīties
|
|
Budżet państwa- obrona narodowa, sądy, edukacja ogólnokrajowa, transport krajowy. Dochody głównie z VAT, CIT, PIT, akcyzy. Powiat- oświata ponadpodstawowa, szpitale powiatowe, pomoc społeczna. Dochody: udział w podatkach, dotacje celowe. Gmina- szkoły podstawowe, wodociągi, odpady, oświetlenie ulic. Dochody: podatki lokalne, subwencje, dochody własne. Województwo- transport regionalny, kultura, planowanie przestrzenne. Dochody: udział w podatkach, dotacje celowe.
|
|
|
14. Jakie są źródła finansowania deficytu budżetowego państwa I jednostek samorządu terytorialnego? sākt mācīties
|
|
Emisja obligacji I bonów skarbowych, pożyczki krajowe i zagraniczne, kredyty bankowe i zaciąganie zobowiązań przez JST.
|
|
|
15. Na czym polega system sprawozdawczości budżetowej? sākt mācīties
|
|
regularne raportowanie, zgodność z ustawą o finansach publicznych, sprawozdania trafiają do Ministerstwa Finansów I RIO
|
|
|
16. Na czym polega analiza budżetu państwa I jednostki samorządu terytorialnego? sākt mācīties
|
|
porównywanie planu z wykonaniem, ocena efektywności wydatków, wskazywanie nadwyżek lub deficytów
|
|
|
17. Jakie są przyczyny i skutki zmian w pozycjach budżetowych? sākt mācīties
|
|
Przyczyny zmian- to m.in. zmiany gospodarcze, inflacja, decyzje rządu lub samorządu, sytuacje nadzwyczajne (pandemia). Zmiany te wymagają decyzji organów stanowiących (np. rady gminy, Sejmu). Skutki- mogą prowadzić do zwiększenia deficytu, konieczności nowelizacji budżetu lub ograniczenia wydatków.
|
|
|
18. Na czym polega analiza stopnia wykonania budżetu państwa I budżetu JST? sākt mācīties
|
|
Obliczanie procentowej realizacji dochodów I wydatków- porównuje się planowane kwoty z faktycznie zrealizowanymi. *(Udzielenie absolutorium oznacza stwierdzenie prawidłowości działania finansowego organu wykonawczego w określonym przedziale czasowym.)* Identyfikacja niewykorzystanych środków lub przekroczeń- pozwala ocenić jakość zarządzania finansami. Ocena wykonania budżetu jest podstawą do udzielenia absolutorium.
|
|
|
19. Jak analizuje się strukturę wydatków I dochodów jednostek i zakładów budżetowych? sākt mācīties
|
|
Podział na źródła dochodów- np dotacje, opłaty, wpływy własne. Pozwala ocenić samodzielność finansową. Porównywanie z latami poprzednimi- pomaga wykryć trendy i zmiany w gospodarowaniu środkami. Analiza wydatków według celów- np. inwestycje, wynagrodzenia, utrzymanie. Ułatwia podejmowanie decyzji o racjonalizacji kosztów.
|
|
|
20. Co to są finanse publiczne? sākt mācīties
|
|
To system gromadzenia i wydatkowania środków publicznych- obejmuje budżet państwa, budżety samorządów, fundusze celowe. Ich podstawą są dochody z podatków, opłat i dotacji. Finanse publiczne podlegają szczególnej kontroli i zasadom przejrzystości. Służą realizacji zadań publicznych, jak edukacja, zdrowie, bezpieczeństwo czy inwestycje.
|
|
|
21. Jakie są podstawowe zasady finansów publicznych? sākt mācīties
|
|
Zasada jawności- finanse publiczne muszą być przejrzyste i dostępne dla obywateli. Informacje o budżetach są publikowane I poddawane kontroli. Zasada równowagi i zupełności- planowane wydatki muszą mieć pokrycie, a wszystkie dochody i wydatki muszą być ujęte w budżecie. Zapobiega to ukrywaniu środków i nadmiernemu zadłużeniu. Zasada jednoroczności- budżet planuje się na okres jednego roku. Po jego zakończeniu następuje rozliczenie i kontrola.
|
|
|
22. Czym jest budżet państwa? sākt mācīties
|
|
Budżet państwa to roczny plan finansowy, który określa dochody I wydatki rządu, Uchwała go Sejm w formie ustawy. Jest elementem szerszego systemu finansów publicznych i musi być zgodny z zasadami gospodarności i celowości. Stanowi podstawę funkcjonowania państwa- finansuje m.in. wojsko, sądy, administrację, zdrowie i edukację.
|
|
|
23. Jakie są etapy procedury uchwalania budżetu państwa? sākt mācīties
|
|
1. Przygotowanie projektu- Minister Finansów opracowuje projekt budżetu na podstawie założeń makroekonomicznych. 3. Uchwalenie i podpisania- po uchwaleniu przez Sejm I zatwierdzeniu przez Senat, Prezydent podpisuje ustawę budżetową. 2. Prace parlamentarne- Sejm analizuje projekt, prowadzi czytania i głosowania. Budżet może być zmieniony przez poprawki.
|
|
|
24. Kto przygotowuje projekt budżetu państwa? sākt mācīties
|
|
Projekt budżetu przygotowuje Minister Finansów, który koordynuje zbieranie danych od wszystkich resortów i urzędów. Gotowy projekt przedstawiany jest Radzie Ministrów, a następnie trafia do Sejmu. Projekt tworzony jest w oparciu o prognozy gospodarcze, poprzednie wykonania budżetu i politykę rządu.
|
|
|
25. Jaką rolę w procedurze budżetowej odgrywa Minister Finansów? sākt mācīties
|
|
Minister Finansów jest głównym autorem projektu ustawy budżetowej. Koordynuje cały proces tworzenia budżetu. Pełni funkcję nadzorczą nad jednostkami sektora finansów publicznych w zakresie przestrzegania zasad budżetowych. Monitoruje wykonanie budżetu I przedstawia sprawozdania z jego realizacji. Jes odpowiedzialny za politykę fiskalną państwa.
|
|
|
26. Kto uchwala budżet państwa w Polsce? sākt mācīties
|
|
Budżet uchwala Sejm RP w formie ustawy budżetowej. Po uchwaleniu przez Sejm i ewentualnych poprawkach Senatu trafia do podpisu Prezydenta. Projekt jest wcześniej rozpatrywany przez komisję finansów publicznych i przechodzi przez trzy czytania.
|
|
|
27. Na czym polega zasada jednoroczności budżetu państwa? sākt mācīties
|
|
Oznacza, że budżet państwa obowiązuje tylko jeden rok kalendarzowy- os 1 stycznia do 31 grudnia. Pozwala to na coroczną kontrolę I dostosowani4 planu do zmieniającej się sytuacji gospodarczej. Po zakończeniu roku następuje jego rozliczenie I przedstawienie sprawozdania z wykonania.
|
|
|
28. Czym jest Wieloletni Plan Finansowy Państwa (WPFP)? sākt mācīties
|
|
To dokument zawierający prognozę dochodów, wydatków i długu publicznego na okres conajmniej 4 lat. Umożliwia lepsze zarządzanie finansami publicznymi i kontrolę nad zadłużeniem. Służy planowaniu długoterminowej polityki finansowej państwa. Nie jest ustawą, ale dokumentem rządowym.
|
|
|
29. Jakie są główne źródła dochodów budżetu państwa? sākt mācīties
|
|
Podatek VAT- najważniejsze i największe źródło dochodów państwa. Płacony przy zakupie towarów i usług. Akcyza i cła- obejmują towary jak alkohol, tytoń, paliwa. Cła dotyczą importu spoza UE. Dodatkowo dochody pochodzą ze środków unijnych i opłat administracyjnych. Podatek PIT i CIT- podatki dochodowe od osób fizycznych i prawnych. Finansują wiele funkcji państwa.
|
|
|
30. Co to jest deficyt budżetowy? sākt mācīties
|
|
To sytuacja, gdy wydatki budżetu państwa są większe niż dochody w danym roku kalendarzowym. Deficyt nie zawsze jest zły- może stymulować gospodarkę, gdy jego nadmierna wielkość jest niebezpieczna dla finansów publicznych. Państwo musi wtedy znaleźć źródło finansowania brakujących środków- np. przez emisję obligacji.
|
|
|
31. Jakie są sposoby finansowania deficytu budżetu państwa? sākt mācīties
|
|
Emisja papierów wartościowych- np. obligacji i bonów skarbowych, które państwo sprzedaje inwestorom, To najczęstsza metoda. Środki z prywatyzacji majątku- choć to źródło ma mniejsze znaczenie, wciąż może być używane w wyjątkowych przypadkach. Kredyty krajowe i zagraniczne- państwo może pożyczać pieniądze od banków lub organizacji międzynarodowych. jak Bank Światowy.
|
|
|
32. Czym jest dług publiczny? sākt mācīties
|
|
To suma niespłaconych zobowiązań państwa, wynikających głównie z zaciągania pożyczek i emisji obligacji. Nadmierny dług ogranicza możliwości rozwoju państwa i może prowadzić do kryzysu finansowego. Może być krajowy (wobec obywateli i instytucji krajowych) lub zagraniczny (wobec podmiotów zagranicznych).
|
|
|
33. Jakie są obowiązki Rady Ministrów w procedurze budżetowej? sākt mācīties
|
|
Przyjęcie projektu ustawy budżetowej przygotowanego przez Ministra Finansów i jego skierowanie do Sejmu. Przedłożenie sprawozdania z wykonania budżetu- po zakończeniu roku budżetowego składa Sejmowi raport i wniosek o absolutorium. Nadzór nad wykonywaniem budżetu- Rada Ministrów odpowiada za prawidłowe realizowanie zaplanowanych dochodów i wydatków.
|
|
|
34. Co to jest prowizorium budżetowe? sākt mācīties
|
|
To tymczasowy budżet, który obowiązuje, gdy ustawa budżetowa nie została uchwalona na czas. W Polsce obecnie prowizorium stosuje się wyjątkowo rzadko, bo ustawa budżetowa musi zostać uchwalona w konkretnym terminie. Pozwala na kontynuację najważniejszych wydatków państwa, np. wypłat pensji, świadczeń czy utrzymanie służb.
|
|
|
35. Kto koordynuje prawidłowość wykonania budżetu państwa? sākt mācīties
|
|
Najwyższa Izba Kontroli (NIK)- niezależny organ kontrolny, który bada zgodność wykonania budżetu z ustawą. Minister Finansów- sprawuje bieżący nadzór nad przestrzeganiem dyscypliny finansów publicznych. Sejm I Komisja Finansów Publicznych- analizują sprawozdanie z wykonania budżetu i decydują o absolutorium dla rządu.
|
|
|
36. Czym są dotacje celowe i jakie jest ich przeznaczenie? sākt mācīties
|
|
Dotacje celowe to środki przekazywane na konkretny, ściśle określony cel, np. remont szkoły, realizacja programu socjalnego. Muszą być wykorzystane zgodnie z przeznaczeniem i rozliczone- inaczej mogą podlegać zwrotowi. Są przyznawane z budżetu państwa jednostkom samorządu terytorialnego lub innym podmiotom.
|
|
|
37. Co to jest subwencja ogólna i jakie ma znaczenie dla samorządów? sākt mācīties
|
|
Subwencja ogólna to bezzwrotne, nienaznaczone wsparcie finansowe przekazywane samorządom z budżetu państwa. Jest ważnym źródłem stabilnych dochodów dla JST, zwłaszcza tych uboższych. Samorząd może przeznaczyć ją na dowolne cele- według własnych priorytetów i potrzeb lokalnych.
|
|
|
38. Jakie są główne źródła dochodów własnych jednostek samorządu terytorialnego (JST)? sākt mācīties
|
|
Podatki lokalne- np. od nieruchomości, od środków transportu, rolny, leśny. Ustalane i pobierane przez gminy. Dochody z działalności jednostek oranizacyjnych JST- np. zakładów budżetowych, spółek komunalnych. Opłaty i wpływy z majatku- czynsze, dzierżawy, sprzedaż nieruchomości komunalnych.
|
|
|
39. Co to jest Regionalna Izba Obrachunkowa (RIO) i jakie są jej zadania? sākt mācīties
|
|
RIO to organ nadzoru nad gospodarką finansową jednostek samorządu terytorialnego. Może stwierdzić nieważność uchwał finansowych i nakłada obowiązek ich zmiany, Kontroluje zgodność budżetów JST z prawem, opiniuje projekty budżetów i ich zmiany, analizuje sprawozdania.
|
|
|
40. Kto odpowiada za przygotowanie i wykonanie budżetu gminy? sākt mācīties
|
|
Wójt, burmistrz lub prezydent miasta- przygotowuje projekt budżetu i wykonuje go po uchwaleniu przez radę gminy. Składa coroczne sprawozdania z wykonywania budżetu oraz wniosek o absolutorium. Odpowiada za racjonalne gospodarowanie środkami publicznymi i realizację planowanych inwestycji i usług.
|
|
|
41. Co to jest absolutorium i kto je udziela organowi wykonawczemu gminy? sākt mācīties
|
|
Absolutorium to formalna ocena wykonania budżetu, udzielana przez radę gminy (lub powiatu/ województwa) organowi wykonawczemu (np. wójtowi) Brak absolutorium może skutkować politycznymi konsekwencjami, a nawet odwołaniem wójta. Jest przyznawane na podstawie sprawozdania finansowego oraz opinii Regionalnej Izby Obrachunkowej.
|
|
|
42. Co to jest nadwyżka budżetowa? sākt mācīties
|
|
Nadwyżka budżetowa powstaje, gdy dochody budżetu są wyższe niż jego wydatki w danym roku. Świadczy o dobrej kondycji fnansowej jednostki i efektywnym zarządzaniu. Może być przeznaczonaa na spłatę długu, rezerwy budżetowe lubinwestycje.
|
|
|
43. Czym jest dług publiczny i jakie są jego ograniczenia w Polsce? sākt mācīties
|
|
Dług publiczny to wszytskie zobowiązania finansowe sektora finansów publicznych, które wynikają z kredytów, obligacji i innych intrumentów. W razi przekroczenia 55% PKB uruchamiane są automatyczne mechanizmy oszczędnościowe. Konstytucja RP oraz ustawa o finansach publicznych ograniczają jego wysokość- nie może przekroczyć 60% PKB.
|
|
|
44. Czym są fundusze celowe w finansach publicznych? sākt mācīties
|
|
Fundusze celowe to wydzielone zasoby finansowe przeznaczone na konkretne cele, np. Fundusz Pracy, Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Nie są częścią budżetu państwa, ale podlegają nadzorowi i sprawozdawczości. Mają własne źródła dochodów, np. składki lub dotacje z budżetu.
|
|
|
45. Jakie znaczenie mają środki z Unii Europejskiej dla finansów publicznych w Polsce? sākt mācīties
|
|
Środki unijne są kluczowym źródłem finansowania inwestycji publicznych, zwłaszcza w infrastrukturze, edukacji i ochronie środowiska. Polska jest jednym z większych beneficjentów fundusz unijnych w UE. Wspierają rozwój regionów, wyrównują szanse między województwami.
|
|
|
46. Kto kontroluje wykorzystanie funduszy unijnych w Polsce? sākt mācīties
|
|
Instytucje krajowe- m.in. Ministerstwo Finanduszy i Polityki Regionalnej oraz jednostki zarządzające programami. NIK i inne organy audytowe- przepowadzają kontrole krajowe i wspierają przejrzystość. Europejski Trybunał Obrachunkowy i Komisja Europejska- kontrolują prawidłowość wydatkowania środków.
|
|
|
47. Jakie są wydatki inwestycyjne budżetu państwa? sākt mācīties
|
|
To wydatki przeznaczonena tworzenie lub modernizację majątku publicznego, np. budowa dróg, szkół, szpitali, infrastruktury kolejowej. Finansowane są z dochodów budżetu, funduszy UE lub środków pożyczkowych. Zwiększają wartość majątku państwowego i mają długofalowy wpływ na rozwój kraju.
|
|
|
48. Jakie są różnice między dotacjami celowymi a subwencjami ogólnymi? sākt mācīties
|
|
Dotacje celowe- mają ściśle określone przeznaczenie i muszą być rozliczane. Otrzymują je, np. samorządy na realizację zadań zleconych. Subwencje dają większą autonomię finansową, natomiast dotacje zapewniają precyzyjną realizację konkretnych działań, Subwencje ogólne- przekazywane są bez wskazywania celu, a samorząd może je rozdysponować według własnych potrzeb.
|
|
|
49. Czym jest stabilizacyjna reguła wydatkowania w finansach publicznych? sākt mācīties
|
|
To mechanizm, który ogranicza tempo wzrostu wydatków publicznych, aby zachować stabilność finansową. Pomaga zapobiegać nadmiernemu zadłużeniu i wspiera odpowiedzialne planowanie budżetu. Uwzględnia sytuację gospodarczą i dług publiczny- w czasach wzrostu nakłada ograniczenia, w kryzysie może być łagodzona.
|
|
|
