starożytność

najstarsze miasta

Jerycho(8000pne) i Catal Höyük(7500-6000pne)

etapy rozwoju cywilizacji

rewolucja agrarna(neolityczna), powstanie miast i państw, wynalezienie pisma

powstanie Sumerów

koniec IV tysiąclecia pne

ważne miasta sumerów

Ur, Uruk, Nippur i Lagasz

podbój sumeru przez Akad

ok 2340 r. pne

panowanie Hammurabiego w Babiloni

XVIII w. pne

państwo nowobabilońskie

612-536 r. pne

szczyt potęgi imperium asyrsiego obejmującego tereny Mezopotamii, Syrii i Egiptu

VIII. w pne- przeniesienie stolicy z Aszur do Niniwy

pokonanie asyryjczyków

612r. pne przez Medów i Babilonię

władcy Persji Achemenidów

Cyrus Wielki, Kambyzes, Dariusz Wielki

podbój Persji przez Olka

334-327r. pne

jeden z cudów w babilonii

wiszące ogrody Semiramidy

najważniejsze zabytki sztuki z Mezopotamii

sztandar z Ur, bramę bogini Isztar, płaskorzeźby Asyryjskie

osiągnięcia sumerów

koło, koło garncarskie, cegła, pługi, systemy irygacyjne, pismo klinowe, system sześćdizesiętny, metarulgii, zasady mechaniki

osiągnięcia Babilonu

Kodeks Hammurabiego(zasada talionu), astronomia, matematyka, medycyna, geometria, botanika

najważniesi bogowie

Isztar(akad), Marduk, Aszur(Asyria), Anu, Nergal, Ninurta

religia persów

mazdaizm-walka dobra(Ahura Mazda) ze złem(Aryman)

zaratustryzm

Druga połowa VIIw. - cechy monoteizmu

urzędnicy w Atenach

archonci

Rada złożona z byłych archontów

Areopag- ustawodawastwo i sądownictwo

osoba która spisała prawa i rok

Drakon 621r. pne - bardzo surowe

data i twórca nowych praw w Atenach

Solon 594/593 r. pne

reformy Solona

strząśnięcie długów, reforma sądownictwa, wprowadzenie czterech klas mająt

tyran Aten i data

Pizystrat-od 561/560 do 528/527 r. p

wygnanie synów Pizystrata

510r. pne

reformy wprowadzające demokrację

508/507r. pne Klejstenes

reformy Klejstenesa

stworzenie Rady Pięciuset(losowanie 50 obywateli z jednostki terytorialnej(fyli)), nowy podział terytorialny(trzy okręgi(miasto, wnętrze kraju i wybrzeże) każdy podzielony na 10 trytii

co zrobił Efialtes

osłabił pozycje Areopag- odebranie uprawnień sądowniczej 462/461r. pne)

Perykles

dominacja polityki przez 30 lat. Wprowadzenie prawa bycia obywatelem po urodzeniu się w rodzinie ateńskiej

urząd nielosowany-ważny

strateg

głosowanie mające uchronić ustrój

ostacyzm

minimum uczestników głosowania

kwaorum 6 tys

eklezja

zgromadzenie ludowe

funkcje i charakterystyka eklezji

ustawodawcze, każdy obywatel po 18, posiedzenia 4 razy w miesiącu na Pnyksie, duże znaczenie retoryki, od V wieku wypłacana dieta za udział

heliaja

sąd ludowy

charakterystyka heliaji

6 tys członków, kto chciał po 30 roku życia, rozpatrywanie spraw majątkowych i handlowych i oskarżenia wnoszone przeciw urzędnikom

rada pięciuset

50 przedstawicieli z każdej z fyli, przygotowywanie obrad zgromadzenia i wykonywanie jego postanowień

Areopag

arystokraci(archonci), zmniejszenie znaczenia w okresie demokracji-ograniczenie roli na rzecz helia

obowiązki obywateli

służba wojskowa i ponoszenie kosztów na rzecz wspólnoty

nazwa na cudzoziemców

Metojkowie

metojkowie

specjalny podatek, te same obowiązki co obywatele

podział niewolników

prywatni i publiczni-sytuacja publicznych lepsza.

okres kultury minojskiej

2000-1450pne

pismo minojskie

linearne A

przbycie Greków

ok 2000pne

główne plemię i miasto

Achajowie i Myken

miejsca pochówki achajów

groby szybowe potem kopułowe

pismo mykeńczyków

linearne b

upadek myken

XIIw. pne

greckie ciemne wieki

XII-IX w. pnr

okres archaiczny

VIII-VI W. pne

rodzaje władzy w Grecji

monarchia, tyrannia, oligarchia, demokracja

tyrania

rządy jednostki niezgodne z prawem powszechna w VIw. pne

oligarchia

rządy nielicznych arytokratów. Częściej niż demokracja

demokracja

rządy wszystkich obywateli, zgromadzenia ludowe. Najdłużej w Atenach

okres wielkiej kolonizacji

od VIII do VI wpne

podział społeczeństwa polis

obywatele, cudzoziemcy, kobiety, niewolnicy

przyczyny Wielkiej kolonizacji

poszukiwanie nowych ziem i złóż metali, przeludnienie i inne

pierwsi kolonizatorzy

z Eubei

reforma hoplicka

tańsze wyposażenie wojska, spadek roli arytokratów, więcej osób mogło bronić ojczyzny

główne kierunki kolonizacji

morze czarne, egejskie, azja mniejsza, Poł Italii(wielka Grecja)

ludy inne od greków

barbarzyńcy

skutki Wielkiej kolonizacji

rozprzestrzenienie się kultury greckiej i stylu życie, rozwój gospodarczy, wykorzystanie rozwiązań innych cywilizacji (pieniądz monetarny)

obszar sparty

największe Polis, większość Peloponezu

obywatele sparty

spartiaci (homoioi-równi)

wychowanie spartańskie

agoge

ludzie wolni w sparcie

periojkowie

niewolni chlopi w sparcie

heloci

Królowie spatiatów

dwóch z dynastii Agiadów i Eurypojtydów, jeden głos na posiedzeniu geruzji, najwyższe dowództwo w trakcie wojny, sądownictwo i kapłaństwo

geruzja

28 obywateli powyżej 60 roku wybierani przez apellę i Królowie,

funkcja geruzji

sądownictwo(najważniejsze przestępstwa), doradzanie, przygotowywanie obrad apelli

eforat

5 eforów, wybierani przez apellę na jeden rok,

funkcje eforatu

zwoływanie, przewodniczenie apelli, wprowadzanie uchwał. dbanie o bezpieczeństwo, kontrola prawa, ogłaszanie moblizacji i przygotowywanie wypraw

apella

wszyscy dorośli spartiaci po 20. roku życia

rola Apelli

wybór urzędników, wyznaczanie dowódców, nadawanie i odbieranie obywatelstwa, decyzja o wojnie, ustanawianie praw

przyczyny wojen persko greckich

ekspansja państwa perskiego, podbój poleis w Azji mniejszej

powstanie poleis w Joni

499 powstanie jońskie w Milecie

pierwsza wyprawa perska

492r. pne pod wodzą Mardoniosa(zięć Dariusza)-początkowo sukcesy aż do zniszczenia floty przez burzę

wysłanie do Greków heroldów

491r. pne-żądanie ziemi i wody-odmowa Sparta i Ateny

kolejna wyprawa

490r. pne bitwa pod Maratonem

dowódca Greków pod bitwą pod Maratonem

Militiades

3 wyprawa persów

480r. pne Kserkses dowodził osobiście

bitwa pod termopilami

17-19 sierpnia 480r. pne grecy-Leonidas 300 spartan i Tespijczycy i Tebańczycy

bitwa pod Salaminą

480 grecy-Temistokles

bitwy w 479r. pne

Plateje i mykale obie wygrane

rok założenia związku morskiego

478r. pne

okres wojny peloponeskiej

431-404r. pne

strony konfliktu

Ateny silna flota i sparta tłusta armia

skutki wojny peloponeskiej

kryzys moralności, straty materialne, Sparta stała się Hegemonem potem Teby, a potem Macedonia

bitwa pod cheroneą

338r. wygrana Filipa II z armią tebiańską

utworzenie zwiazku Koryckiego

337r.

bitwa pod granikos

334r. wygrana aleksandra

bitwa pod issos

333r. ucieczka Dariusza iii z pola walki

bitwa pod gaugamelą

331r. Darek ucieka i zostaje zabity

śmierć aleksandra wielkiego

323r. pne.

narodziny cywilizacji Egiptu i jej okresy

IV tysiąclecie, przedysnatyczny, wczesnodynastyczny, stare państwo, średnie państwo, nowe państwo, okres ptolemejski, panowanie rzymian

reforma religijna w Egipcie,

faraon Echnaton, kult jednego Boga Atona, odwołane przez jego syna Tutemchamona

Królowie izraela

Saul, Dawid, Salomon

niewola babilońska

vi w-koniec 538r. pne

powrót do Izraela z niewoli

Za zgodą Cyrusa Wielkiego,

Diaspora

gminy żydowskie poza Izraelem

święty symbol judaizmu

Menora

święta księga judaizmu i spisane tradycje ustne

Tora, Talmud

co zakładali Fenicjanie

faktorie handlowe, głównie z Tyru np kartagina

osiągnięcia Fenicjan

pierwsze pismo alfabetyczne, pieniądz moneterany, budownictwo

założenie miasta Rzym

753r. pne

i wojna punicka

264-241 zwycięstwo rzymian w bitwach morskich pod Mylae i koło wysp egadzkich, podbój Sycylii, która staje się pierwszą prowincją

druga wojna punicka

218-201- atak Hannibala przez alpy, Wielka porażka rzymian pod Kannami w 216r. kontratak Scypiona na Hiszpanię i do Afryki. w 202 bitwa pod zamą, pokonanie Hannibala. kartagina utraciła Hiszpanię i większość Afryki oraz flotę na rzecz rzymian

okres królewski

753/509 r. pne

Republika

509/27 r. pne

pryncypat

27r. pne/III w. ne

dominat

III w/476r. ne

konsul

najwyżsi urzędnicy, dowódcy wojskowi, waldza administracyjna, zwolywanie senatu którym przewodniczyli, uprawnienia sądownicze, było ich 2

pretorzy

uprawnienia sądownicze i cywilne, zastępowali konsulów kiedy tych nie było, dowodzenie armią

cenzorzy

2 ich było. byłi konsulowie, spisywali spisy majątkowe i list sentorów, nadzór nad moralnością. mogli usuwać obywateli z list, realizacja przedsiewnieć publicznych

edylowie

4. porządek w Rzymie, zaopatrzenie miasta w zboże, organizacja igrzysk i nadzorowanie budynków publicznych

kwestorzy

najniżsi urzędnicy, pomoc konsulom w finansach i sprawach wojskowych,

trybuni ludowi

dwóch, potem 10, pomoc obywatelom, chronienie przed nadużycie innych urzędów, prawo nietykalności i weta

dyktator

urząd jednosobowy o charakterze wyjątkowym, powoływany w czasie kryzysu z bezgraniczną władza na max 0.5 roku

podział społeczeństwa Rzymu

patrycjusze, nobilowie plebejusze,

I triumwirat

60 r. pne, gajusz pompejusz, Juliusz Cezar, Marek krassus, zakończony wojną w 49/48r. między pompejuszem a Cezarem. c. d potem

przejęcie władzy przez Cezara

44r. pne - urząd trybuna ludowego, najwyższego kapłana i dyktatora wieczystego-morderstwo Cezara

II triumwirat

43r. 36 ne Oktawian, Marek Antoniusz i marek lepius, podział imperium między sobą zakończony konfliktem między Oktawianem i markeim antoniszem i Kleopatrą

bitwa pod akcjum

31r. pne zwycięstwo Oktawiana nad Markiem Antoniuszem, samobójstwo marka i Kleopatry, zajęcie Egiptu

koniec kryzysu iii stulecia

rządy dioklecjana, utworzenie dominatu,

reformy dioklecjana

fiskalna(wysokość podatków od jakości gruntu i tego co się hodowało), monetarna, wojskowa(większą ilość legionów i większą ilość prowincji

tetriarchia

rząd 4 cesarzy na raz, dwóch Augustów i dwóch cezarów

trwały podział imperium na dwie części

395r. ne

zrównanie chrześcijaństwa z innymi religiami

313r przez Konstantyna Wielkiego

uznanie chrześcijaństwa za religię panującą w Rzymie

380 r. ne przez Teodozjusza Wielkiego

koniec cesarstwa zachodniorzymskiego

476r. przyjęcie władzy przez Odoakera od RomulusaAugustulusa